اگر تجربه ی کوک کردن سنتور یا هر ساز دیگری را با کمک تیونر ها دارید حتما با عبارت هایی مثل فرکانس مرجع، فرکانس استاندارد، A4،  A440 برخورد کردید. در تیونر تخصصی سنتور آواکوک هم امکان تغییر فرکانس مرجع را دارید. بعلاوه احتمالا با کسانی برخورد کرده اید که خصوصا برای سنتور پیشنهاد میکنند فرکانس استاندارد را روی عدد های کمتر از ۴۴۰ تنظیم کنید. اگر میخواهید بدانید معنای فرکانس استاندارد یا مرجع چیست، به چه درد شما میخورد و اصلا چه نیازی به این پیچیدگی ها وجود دارد به خواندن این مطلب ادامه دهید. این نوشته دو بخش دارد. در بخش اول میخواهیم بفهمیم که فرکانس استاندارد چیست و کم و زیاد کردنش چه اثری دارد. در بخش دوم به این میپردازیم که برای سنتور چه عددی را باید انتخاب کرد.

.

اول: فرکانس مرجع چیست؟

.

میدانید که هر نت موسیقی فرکانسی دارد. مثلا فرکانس نت سُل اکتاو چهارم (خرک سوم سیم های سفید روی سنتور) ۳۹۲ هرتز است. ۳۹۲ هرتز یعنی این که وقتی با مضراب به سیم های سل ضربه میزنید، سیم در هر ثانیه ۳۹۲ بار حرکت رفت و برگشتی انجام میدهد. این لرزش به جعبه ی چوبی ساز منتقل میشود و شما صدای زیبای آن را میشنوید. نتِ بعدی، یعنی “لا” ی اکتاو چهارم ۴۴۰ هرتز است.

اما نکته ی بسیار جالب و عجیبی در مورد موسیقی وجود دارد و آن این که ذهن ما به عدد فرکانس نت ها کاری ندارد! آنچه ذهن انسان به آن توجه میکند نسبت فرکانس هاست. تا به حال به این فکر کرده اید که چرا ما میتوانیم یک قطعه را در دو اکتاو متفاوت بشونیم و هر دو به غیر از زیر و بمی یک کیفیت را داشته باشند؟ مثلا چرا آهنگی که روی سیم های سفید سنتورتان اجرا میکنید را میتوانید روی سیم های زرد هم اجرا کنید و باز همان آهنگ را بشنوید؟ فرکانس نت های زرد و سفید با هم فرق دارد. چیزی که بین سیم های زرد و سفید فرق ندارد نسبت فرکانس هاست. یعنی فرکانس نت “لا” ی زرد به “سل” زرد همان نسبتی را دارد که نت “لا” ی سفید به “سل” سفید دارد و همانطور که گفتم ذهن ما به نسبت فرکانس نت ها توجه میکند. این نکته در تعریف گام های موسیقی یا دستگاه ها نکته ی اصلی است. اگر دستگاه شور میخواهید مهم نیست که فرکانس نت سل را چقدر قرار میدهید. مهم این است که نسبت فرکانس نت ها در دستگاه شور را رعایت کنید. به دو قطعه ی زیر گوش کنید:

و این:

تفاوت این دو قطعه در این است که در دومی فرکانس ها کمتر از اولی هستند. اما شما یک آهنگ می شنوید چون نسبت فرکانس ها تغییری نکرده اند.

حالا برویم سراغ فرکانس استاندارد یا مرجع. فرض کنید میخواهیم سنتورمان را ماهور کوک کنیم و فرکانس یک نت را مشخص کرده ایم. مثلا نت “لا” اکتاو چهار را ۴۴۰ هرتز کوک کنیم. در این حالت فرکانس همه ی نت های دیگر معلوم می شود چون همانطور که میدانید نسبت های فرکانسی برای هر دستگاهی ثابت هستند. میتوانید به جای ۴۴۰ عدد دیگری، مثلا ۴۳۵ را انتخاب کنید. باز هم ماهور خواهید شنید. پس چه نیازی به تعیین یک فرکانس خاص وجود دارد؟

اگر به تنهایی ساز می زنید نیازی نیست. اما اگر میخواهید با دوستی که تار میزند قطعه ای را اجرا کنید باید نت هایتان هم صدا باشد. پس اگر شما فرکانس نت “لا” ی اکتاو چهارم را ۴۴۰ انتخاب کردید او هم باید “لا” ی اکتاو چهارمش را ۴۴۰ کوک کند. به همین دلیل است که موسیقی دان ها قرار داد کرده اند که برای هم کوک بودن سازهایشان، نت “لا” ی اکتاو چهارم را ۴۴۰ هرتز کوک کنند. به این عدد، یعنی به فرکانس نت “لا” اکتاو چهارم فرکانس مرجع یا استاندارد می گویند. توجه کنید که همه ی سازها قابل کوک شدن نیستند. فرض کنید هر شرکتی که فلوت می سازد یک فرکانس دلخواه برای نت “لا” ی اکتاو چهارمش در نظر میگرفت. آنوقت برای استفاده از این فلوت در گروه نوازی باید همه ی سازها کوکشان را تغییر می دادند و خب، بعضی سازهای دیگر هم قابل کوک کردن نیستند. پس این استاندارد همکاری نوازنده ها با یکدیگر را تسهیل می کند. در تیونر سنتور آواکوک هم عدد ۴۴۰ بعنوان فرکانس استاندارد پیشفرض سازها تعیین شده است.

.

دوم: چه عددی مناسب است؟

.

گفتم که ۴۴۰ عدد مقدسی نیست و صرفا یک قرارداد است. چیز خاص و ویژه ای در مورد این عدد وجود ندارد. در گذشته استاندارد های دیگری در جهان مرسوم بوده است؛ مثلا ۴۳۵ و ۴۳۸٫ شما میتوانید سازتان را ۴۳۵ کوک کنید. اگر گروه نوازی می کنید میتوانید همگی ۴۳۵ کوک کنید و مشکلی هم پیش نمی آید. پس چرا اصلا در مورد عدد مناسب فرکانس مرجع صحبت می کنیم؟ این به وضعیت ویژه ی سنتور بر میگردد.

در بخش راهنمای نگهداری از سنتور گفته ام که هر چه فرکانس مرجع بالاتر باشد، فرکانس همه ی سیم ها بیشتر خواهد شد. برای دستیابی به فرکانس بیشتر باید کشش سیم بیشتر شود (فیزیک دبیرستان را به خاطر دارید؟!). کشش بیشتر سیم یعنی فشار بیشتر بر صفحه ی سنتور. با توجه به تعداد سیم های سنتور و فشار بسیار زیادی که این سیم ها به صفحه وارد میکنند بهتر از فرکانس مرجع کمتری انتخاب کنید تا سازتان تحت فشار کمتری باشد. این نکته خصوصا در مکان های مرطوب که رطوبت چوب را نرم می کند مهم است. بعلاوه کشش کمتر سیم احتمال پاره شدنشان موقع کوک را هم کمتر می کند. پس میتوانید بجای ۴۴۰ هرتز، ۴۳۵ یا هر عدد دیگری نزدیک به این اعداد را انتخاب کنید. در تیونر سنتور آواکوک فرکانس پیشفرض همان ۴۴۰ است. اما میتوانید با لمس عدد فرکانس مرجع در گوشه ی بالای سمت چپ در صفحه ی کوک، یا از طریق منوی کشویی، فرکانس مرجع را تغییر دهید. پیشنهاد شخصی من ۴۳۵ است.

.

سوم: یک نکته ی فرعی برای خواننده ها

.

فرض کنید میخواهید قطعه فوق از همایون شجریان را بخوانید و صدایتان نمی رسد. میتوانید فرکانس مرجع را کمی بم تر کنید تا کل قطعه در محدوده ی صدای شما قرار بگیرد و بتوانید قطعه را بخوانید. نرم افزار های ویرایش صوت اغلب این کار را انجام می دهند. همانطور که گفتم این کار آهنگ را تغییر نمی دهد، فقط فرکانس نت ها را کمتر می کند؛ یعنی همان کاری که من با قطعه ی فوق انجام دادم.

.

.

لطفا اگر نظر در مورد این توضیحات دارید یا فکر میکنید بعضی نکات لازم گفته نشده از طریق فرم تماس با ما نظرتان را بنویسید. حتما از نظرات شما استقبال میکنیم.

برای توضیحات بیشتر در مورد تیونر تخصصی سنتور آواکوک صفحه ی خانه را ببینید.

.

آواکوک را از طریق لینک زیر دانلود کنید و آن را امتحان کنید.