راهنمای نگهداری از سنتور
چطور از سنتورم محافظت کنم؟
همه ی ما به سازمان علاقه مندیم و دوست داریم که از آسیب دیدن آن جلوگیری کنیم. اما مواردی هست که خیلی از ما به آن توجه نداریم یا از آن بی اطلاعیم. همه ی سازها نیاز به مراقبت دارند اما سنتور ویژگی هایی دارد که آن را از بسیاری از سازها متمایز میکند. بخاطر همین ویژگی ها (که در زیر توضیح داده ام) سنتور نیاز به مراقبی ویژه دارد و نوازنده ی سنتور باید توجه بیشتری به حفظ سازش داشته باشد. در این صفحه موارد متعددی را بعنوان راهنمای نگهداری سنتور معرفی میکنیم. عدم رعایت بعضی از این موارد میتواند آسیب جبران ناپذیری به ساز وارد کند و تجربه ی تلخی به یادگار بگذارد. بنابراین به هنرآموزان، خصوصا تازه کارها توصیه میکنم که متن را با دقت بخوانند.
فشار به صفحه ی بالایی سنتور: مهم ترین مسئله:
خیلی از سازها، مثل ویولن، تار و سه تار کمتر از هفت سیم دارند اما سنتور بیشتر از هفتاد سیم! کشیدگی زیاد این سیم ها فشار قابل توجهی به صفحه ی بالای ساز و دو طرف ساز وارد میکند. شاید این مهم ترین مسئله در نگه دارد سنتور باشد. اگر فشار سیم ها بیش از تحمل چوب باشند باعث میشوند صفحه ی ساز فرو رفتگی پیدا کند. بعلاوه اگر رطوبت بالا باشد ممکن است چسب کاری ساز آسیب ببیند و بخش های مختلف ساز از هم جدا شوند.
مواردی که در زیر آورده شده اند میتوانند تاثیر بسزایی در حفظ ساز داشته باشند:
شماره ۱: کیف سنتور:
کیف سنتور به شکل های مختلفی ساخته میشود. بعضی کیف ها از فیبرهای چوبی ساخته میشوند. بعد از مدتی صفحه بالای این کیف ها تاب بر می دارد و به خرک ها فشار وارد میکند. فشار به خرک ها هم باعث خمیدگی صفحه ی ساز میشود. این وضعیت خصوصا در شرایطی مشاهده می شود که روی کیف وسیله ی سنگینی بگذارد. بنابراین خصوصا اگر سنتورتان گران است از کیف های مقاوم تر استفاده کنید. دقت کنید که وسیله ای روی سطح کیف نگذارید که به آن فشار بیاورد. اگر کیف سنتورتان چنین مشکلی دارد فورا آن را تعویض کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری کنید.
اگر سنتور را در کیف گذاشته اید دقت کنید که کف سنتور رو به پایین باشد. یعنی خرک ها زیر سنتور قرار نگیرند. این وضعیت به صفحه فشار اضافه ای می آورد. بعضی از کیف ها طوری هستند که جهت قرار گیری سنتور در آنها مشخص نیست و ممکن است شما را به اشتباه بیندازند.
شماره ۲: بلند کردن ساز و گوشی های سنتور
بطور طبیعی وقتی میخواهیم سنتور را از جعبه خارج کنیم دو طرف ساز را میگیریم. اما باید دقت کنید که به گوشی های سنتور فشار وارد نشود. یعنی وزن سنتور نباید به گوشی ها وارد شود. این اتفاق باعث جا باز کردن صفحه ی سمت راست میشود و باعث میشود سازتان زودتر کوک خالی کند.
شماره ۳: کوک کردن و فرکانس مرجع
احتمالا با مفهوم فرکانس مرجع آشنا هستید (اگر آشنا نیستید اینجا را ببینید). فرکانس مرجع استاندارد ۴۴۰ هرتز است. این به این معنیست که نت «لا» در اکتاو چهارم ۴۴۰ هرتز داشته باشد. اما شما میتوانید این عدد را کم کنید. برای مثال می توانید موقع کوک فرکانس مرجع را ۴۲۰ هرتز در نظر بگیرید. نتها تغییری که در این حالت اتفاق می افتد این است که همه ی نت های شما کمی بم تر می شوند. یعنی فشار وارده به سیم ها کاهش پیدا میکند و نتیجتا فشار وارد بر صفحه ی سنتور هم کاهش پیدا میکند. بعضی ها پیشنهاد کرده اند که بهتر است بجای عدد استاندارد ۴۴۰ روی سنتور از عدد ۴۳۵ استفاده شود که موجب خوش صدا تر شدن ساز می شود. من نمیدانم این مسئله واقعا چقدر صادق است ولی با توجه به توضیحاتی که دادم به نظرم یپشنهاد خوبی است. اگر از تیونر سنتور آواکوک استفاده میکنید میتوانید برای هر سازی فرکانس مرجعی مشخص کنید. در تصویر زیر میبینید که فرکانس مرجع روی ۴۲۰ تنظیم شده است. (برای مرور ویژگی های تیونر تخصصی سنتور آواکوک اینجا را ببینید) (اگر احساس میکنید برای کوک کردن سنتورتان ابهامی دارید اینجا را ببینید) (برای راهنمایی های عملی تر برای کوک کردن سنتور اینجا را ببینید)
فرکانس مرجع آواکوک
شماره ۴: اگر برای مدت طولانی ساز نمی زنید
اگر به هر دلیلی برای مدت طولای ساز نمی زنید میتوانید سنتورتان را از کوک خارج کنید. یعنی میتوانید همه ی سیم ها را شل تر کنید تا فشار بیهوده ای به ساز وارد نشود. اگر دوباره به سراغ سازتان رفتید میتوانید با استفاده از تیونر سنتور آواکوک کوک مورد نظر خود را انتخاب کنید و سازتان را کوک کنید.
شماره ۵: رطوبت، گرما و سرما: موضوعی که باید جدی گرفت!
همه ی موارد بالا وقتی مهم تر میشود که شما در محیطی شرجی و مرطوب ساز می زنید. در چنین محیطی باید ملاحظات جدی تری در نظر بگیرید. رطوبت هم میتواند باعث آسیب دیدن چسب کاری ساز شود و هم باعث نرم تر شدن و خم شدن صفحات ساز میشود. اگر در شمال یا جنوب کشور زندگی میکنید حتما در جعبه ی سازتان رطوبت گیر قرار دهید. رطوبت گیرها بسته هایی هستند که در آنها از نوعی نمک برای جذب رطوبت استفاده میشود. احتمالا در بعضی بسته های دارو و یا در بسته بندی قطعات الکترونیکی آنها را دیده اید. البته برای موثر بودن رطوبت گیر ها هم باید نکاتی را رعایت کرد. از جمله این که نباید قبلا در معرض رطوبت شدید قرار گرفته باشند.
اگر در محیط مرطوبی مانند شمال ایران زندگی میکنید بهتر است سازتان را از همان منطقه بخرید. سازندگان آن منطقه بهتر میدانند که از چه چسب هایی استفاده کنند تا در رطوبت آسیب نبیند. بعلاوه دقت کنید که سازتان را در جای خیلی گرم (مثلا نزدیک شوفاژ) یا جای خیلی سرد (مثلا مقابل دریچه ی کولر) قرار ندهید. تغییر دمای ناگهانی میتواند منجر به آسیب به بدنه ی ساز شود. ایده ی خوبی نیست که در اتاقی که خیلی گرم است سنتورتان را از جعبه خارج کنید و بعد کولر گازی را روی سردترین دما بگذارید و در چند دقیقه دمای اتاق را ناگهان سرد کنید!
شماره ۶: بدنه ی ساز
براق و درخشنده بودن ساز ویژگی جذابی است اما نباید برای تمیز کردن ساز از براق کننده یا روغن و موارد مشابه استفاده کنید. از پارچه ی خیلی خیس هم نباید استفاده کنید. بهتر است از پارچه ی خشک لطیف برای تمیز کردن سطح ساز استفاده کنید.
شماره ۶٫۵: نکته ی کوچکی در مورد مضراب ها
خیلی اتفاق می افتد که هنرجوها مضراب رو روی زمین میگذارند و چند لحظه بعد دستی و پایی به مضراب فشار وارد میکند و باعث شکستنش میشود. گاهی هم موضع گذاشتن و برداشتن سنتور از کیف مضراب ها را در دست خود نگه می داند و گیر کردن مضراب به کیف باعث شکستنشان میشود. پیشنهاد میکنم خودتان را عادت دهید که مضراب ها را در چنین مواقعی جای مناسبی بگذارید و به این عادت پایبند بمانید.
.
حرف آخر !
همه ی موارد بالا را تا حد امکان رعایت کنید ولی بدانید که بهرحال سازها هم خراب میشوند. سخت نگیرید، نگران نباشید و از زمانی که با سازتان هستید لذت ببرید 🙂
گفت آسان گیر بر خود کارها کز روی طبع سخت میگردد جهان بر مردمان سخت گیر
.
.